Over de subjectieve waarneming, overlevingsstrategie en autonomie.
Regelmatig lees ik voor mijn opleiding lesmateriaal van Franz Ruppert. Meestal vind ik het heel interessant maar regelmatig roept het de nodige vragen in mij op.
Met name over het indelen van ‘gezonde delen’ of ‘overlevingsdelen’. Door het categoriseren lijkt het vrij zwart-wit. Nu leek het me toch leuk om daar eens iets over te schrijven omdat ik denk dat het perspectief van waar we kijken alles verandert. Waarbij ik voor overlevingsstrategie uitga van de definitie ‘Het niet willen voelen, of weggaan van wat werkelijk pijn doet in het moment’.
Franz schrijft “gezonde delen van het ‘ik’ zijn authentiek, waarachtig, echt, eerlijk, in contact met zichzelf, houden maat en zijn respectvol. Gevoelens die niet gezond zijn, zijn overdreven, excentriek, gemaakt, gedreven, verheven, schaamteloos.”
Dit is zo’n zin die we kunnen lezen en denken, oke. Maar bij mij roept het heel veel vragen op. Bijvoorbeeld; Wat is waarachtig? We zouden kunnen zeggen het is niet leugenachtig, over het algemeen kunnen we stellen dat liegen niet waarachtig is, maar stel nou dat je met een leugen iemand zijn leven redt, is dat dan niet waarachtig?
Respectvol zijn, het iets wat we leren in onze conditionering, maar stel dat iemand in een relatie zit waarin deze persoon geminacht wordt of vernederd, misschien is het dan wel gezond/ vanuit autonomie om van je af te bijten en een keer niet respectvol te zijn?
Of neem bijvoorbeeld ‘je excentriek uiten’ wat dat dan ook precies mag betekenen. Toen ik op de hogeschool voor de kunsten een cursus volgde, heb ik veel excentrieke persoonlijkheden gezien. Zijn deze uitingen en vertoningen ‘niet gezond/ of overleving’ of zijn deze mensen misschien juist wel creatief en authentiek, en hebben ze lak aan de maatschappelijke normen en conditionering? Misschien is dan de overgrote meerderheid wel in overleving door hun trouw navolgen van de conditionering?
Of ‘Schaamteloos’. Mijn kind van 6 zegt rustig ‘die heeft dikke billen’ of hij laat een scheet waar iedereen bij is. Het is vrij ‘normaal’ voor een kind. Wat we eigenlijk zeggen is ‘we hebben als maatschappij geaccepteerd dat kinderen gewoon alles eruit flappen, en scheetjes laten, en zonder daar woorden aan te wijden hebben we besloten dat we als volwassen dat niet moeten doen want dan is het schaamteloos’.
Schaamte en schuld gaat dan ook vaak over ‘ons gedrag ten opzichte van de kudde, de sociale structuur’. Het gaat over onze eigen ‘waarden oordelen’ van wat wij goed en fout vinden en misschien ook over wat we denken dat er in de sociale structuur goed en fout is.
Als we zwart-wit gaan categoriseren ‘dit gedrag is niet gezond, overlevingsstrategie’ of ‘dit is gezond, autonoom, of authentiek’. Gaat dit in feite over onze eigen waarden oordelen.
Nog een voorbeeld verhaal. Een man zat met zijn zoons in de bus, de jongens waren enorm aan het klieren maar de man keek stoïcijns voor zich uit en liet de jongens een beetje gaan. Een vrouw sprak de man boos aan en zei ‘He houdt je kinderen eens in het gareel.’ We zouden een oordeel over de man kunnen hebben, we zouden kunnen zeggen ‘dit is geen gezond gedrag’. Maar wat als we nu weten dat deze man net uit het ziekenhuis komt en te horen heeft gekregen dat zijn vrouw is overleden. Kunnen we begrijpen dat deze man bezig is zijn verdriet een plek te geven. Je zou kunnen zeggen dat hij in shock is en dat is het niet voelen van wat werkelijk pijn doet, maar het kan net zo goed zijn dat deze man wel degelijk heel goed voelt wat pijn doet, maar zich dom weg geen houding weet binnen de sociale structuur. Want wie laat er nou in de bus zijn volledige verdriet zien? In mijn beleving gebeurt er heel veel als we kijken naar gedachten, gevoelens en gedrag ten aanzien van onze ‘sociale structuur’.
Het lijkt me dan ook dat we niet zo maar kunnen zeggen ‘dit is gezond’ ‘dat is overleving’, het vraagt genuanceerd waarnemen in een situatie. Schaamteloos, excentriek, waarachtig, zijn op zichzelf eigenlijk niets, het hangt af van de context waarin zij plaats vindt en als we waarnemen is het enkel vanuit ‘mijn’ of ‘jouw’ perspectief. Een ander kan weer iets heel anders zien. Het is dus altijd subjectief! (veranderlijk)
Pas was ik gezellig met iemand wat drinken en er stond een bakje pepernoten op tafel, deze persoon zei ‘dit eten is echt strategie’ er zit een druk op, een idee dat het iets geeft, of een leegte vult. Terwijl ik gewoon relaxt zat en wat pepernoten at. Voor ons beide was ‘pepernoten eten’ een andere ervaring. Wat we precies waarnemen, gaat eigenlijk altijd over onze eigen waarneming, ons eigen perspectief.
Alles wat we waarnemen wordt gecreëerd door ons bewustzijn en denken. We hoeven enkel nieuwsgierig te zijn, te luisteren, na te vragen. Ik betwijfel dan ook zeer of het wel helpend is te categoriseren, en in sommige gevallen zal het helpend zijn.
Dat klinkt misschien paradoxaal maar deze paradox zit in alles. Stel dat we de stelling nemen ‘Alles is veranderlijk’ dan moeten we deze stelling ook op de zin toepassen. Wat betekent dat het veranderlijk is dat alles veranderlijk is, dus er zijn dingen die niet veranderlijk zijn.
Het kan helpend zijn om zoals Franz in delen te praten, of gedrag te benoemen in delen. Regelmatig geeft het me veel inzicht over mijn gedachten en gedragspatronen. Maar in de kern zijn er enkel gedachten en bewustzijn die samen een waarneming of ervaring tot stand brengen.
Wat ik probeer duidelijk te maken is, dat we enkel kijken naar onze eigen waarneming, normen en waarden. Projectie toont ons wat we met onszelf uitspelen in de buitenwereld, waar we overtuigingen vasthouden, wat we mogen leren, of wat we mogen bevrijden of loslaten. Wij bestaan (zijn authentiek, autonoom) ook zonder al het denken over de waarneming…