Psychisch ‘wel’zijn

Misverstanden rondom Psychische gezondheid

De geestelijke gezondheidszorg overstroomt. Psychische problemen zijn de laatste tijd een onderwerp met grote belangstelling en er wordt dan ook veel over geschreven in bladen. Het is bemoedigend om te zien dat de stilte en het stigma rond dit onderwerp wordt doorbroken.

Maar kunnen we hoopvol zijn dat ‘een goede geestelijke gezondheid’ door iedereen kan worden ervaren?

Al jong was ik geïnteresseerd in psychologie en de menselijke ervaring. Niet verwacht, belandde ik zelf op 15 jarige leeftijd in een psychiatrische instelling. Ik zag hoe er door hulpverleners werd gekeken vanuit de blik ‘Wat is er mis met deze mensen?’ en ‘Hoe kunnen we deze mensen helpen/repareren/fixen?’ Ik herstelde, deed SPH, en ben inmiddels al 12 jaar gelukkig. In mijn zoektocht naar heling kwam ik tot een conclusie en deze leek verdraaid veel op ‘de drie principes’ van Sydney Banks. Het is een andere manier van kijken, deze drie principes beschrijven enkel de menselijke ervaring.

De drie principes luiden: Mind (Geest), Consciousness (bewustzijn) en Thought (gedachten). Van deze drie is de Mind ons werkelijke ik, onze essentie, onze ziel. We zijn als mens een geheel (lichaam en geest), en onderdeel van een groter geheel waar we geen controle over hebben. (We kunnen niet ontkennen dat we zonder bomen niet kunnen leven we hebben immers dan geen zuurstof, ook zonder voeding van de bodem kunnen we niet leven, zonder onze ouders bestonden we niet, we leven in een systeem dat afhankelijk is van elkaar.) Gedachten daarentegen, zijn niet ons werkelijke ik. Al zijn we dikwijls wél geneigd ze als zodanig te beschouwen. In feite zijn gedachten niet de werkelijkheid, maar wordt onze werkelijkheid door onze gedachten en bewustzijn gecreëerd. Het bewustzijn maakt alles levensecht. Er zijn sensaties, we voelen en ervaren.

Misverstand 1: Geestesziekte is de afwezigheid van psychisch welzijn.

Een veel voorkomend misverstand is dat mensen met een psychische stoornis, welke dan ook, geen psychische gezondheid zouden hebben. Het andere misverstand is dat degene die (nog) geen diagnose hebben wel zouden genieten van psychisch welzijn. Er wordt verondersteld dat ons psychisch welzijn verandert en niet constant is. Maar eigenlijk wil ik hier een onderscheid maken tussen psychisch welzijn en gemoedstoestand. Onze emoties veranderen, onze gemoedstoestanden zijn nooit statisch. Dit hoort bij mens zijn. Op één dag kun je verschillende emoties ervaren zelfs in één uur kan het veranderen. Maar ons psychisch welzijn verandert niet, we worden geboren met psychisch welzijn, het is hetzelfde in ons allemaal, in alle mensen en verandert niet. Wat ik psychisch welzijn noem, is vormeloos, spiritueel, onze essentie. Sommige mensen noemen het hogere zelf, intelligentie achter het leven, of ware aard, Sydney Banks noemde het Mind.

Onze gemoedstoestanden kunnen soms zeer laag zijn, we voelen ons down of depri, deze emoties ervaren we met bewustzijn en gedachten. Mensen kunnen zo depressief zijn dat ze zelf gaan geloven dat er een defect is. Ze voelen hun psychisch welzijn niet meer, ze geloven niet of weten niet dat dit in hen is. Maar de essentie is er altijd, hun psychisch welzijn is enkel bedolven onder het puin van persoonlijke gedachten, overtuigingen en ervaringen.

Psychisch welzijn vind ik overigens een leuke woordspeling want het gaat over ‘wel’ Zijn of ‘niet’ Zijn. ‘Zijn’ gaat over het ‘nu’ moment, over aanwezigheid. Doorzie wat je allemaal niet bent. Je bent niet je gedachten, je bent niet je gevoel, je bent niet je verleden, je bent niet je lichaam. Al deze dingen zijn constant in beweging, onderhevig aan voortdurende verandering.  

Misverstand 2: Als je een psychische aandoening hebt, ben je psychisch gebroken en moet je gerepareerd.

Veelal zie ik dat mensen blij of opgelucht zijn met hun diagnoses, omdat ze denken iets meer te begrijpen van zichzelf. Zo kunnen mensen met autisme of ADHD erkenning en herkenning vinden bij lotgenoten. Het wordt onderdeel van hun identiteit. Dr. Bill Petit stelde het mooi “een diagnose beschrijft waar je bent, niet wie je bent” Een label of psychiatrische diagnose is nooit onderdeel van je identiteit, het is slecht een ‘bedacht’ label, een naam voor het voldoen aan een aantal criteria, een titel voor gedrag. Wanneer we als samenleving dat gaan begrijpen, zullen mensen beseffen dat ze NIET hun labels zijn en beseffen dat herstel mogelijk is. Als we ons enkel focussen op de psychiatrische labels en concentreren op diagnostiek gaan we proberen deze personen te ‘repareren’ alsof er psychisch iets gebroken is. Dit betekent niet dat mensen niet lijden dit betekent ook niet dat we ze niet meer hoeven te ondersteunen. Maar er is een andere benadering, namelijk het werkelijke kijken naar de essentie van de mens, en zijn ervaringen, gedachten en emoties. Zodat we werkelijk echte hoop kunnen koesteren.

Misverstand 3: Ons verleden bepaalt ons huidige en toekomstige psychisch welzijn.

Ons verleden heeft alleen macht over ons, als we geloven dat het die macht heeft. Ik heb een aardig traumatische jeugd gehad, lang had ik flashbacks of nachtmerries, en soms nog. Niemand kan ontkennen dat mijn jeugd traumatisch was. Maar mijn herinneringen, nachtmerries en flashbacks zijn gedachten die in het huidige moment opgeroepen worden door een krachtige geest en bewustzijn. Het verleden is voorbij. Dit betekent niet dat het geen pijn kan doen, of dat ik niet getriggerd kan worden maar het betekent dat deze ervaringen geen invloed hoeven te hebben op het heden en de toekomst, als ik niet mee ga in de gedachten daarover. Mensen kunnen vasthouden aan hun verleden, herinneringen en overtuigingen bepalen dan het heden. Ze denken dat bepaalde gebeurtenissen tekenend zijn voor hun leven. Ze worden tegengehouden door de overtuiging dat ze nooit meer beter worden. Ze weten niet dat ze psychisch welzijn bezitten, ze weten niet dat ze een krachtige geest en bewustzijn ‘zijn’. Het verleden is op dit moment niet van toepassing, maar kan heel echt lijken. De toekomst is ook een illusie, maar we zien die aan voor echt, afhankelijk van de gedachten waar we aandacht aan besteden. Enkel is er nu. ‘Het verleden hoeft niet ons heden of onze toekomst te bepalen’

Misverstand 4: Hoe complexer uw geestelijke gezondheidsprobleem, hoe ingewikkelder zijn uw behandelingsbehoeften.

Veel patiënten binnen de psychiatrie worden beplakt met ‘complex’ met veel complexe behoeften, waarvan de meeste niet naar tevredenheid kunnen worden aangepakt, hoe hard een behandelteam ook probeert. Als ik nadenk over mijn eigen psychische structuren zou je het ook complex kunnen noemen, de keuzes die ik in mijn leven heb gemaakt, mijn gemoedstoestanden, mijn gewoontes, mijn innerlijke dialoog, als je het onder een loep legt zijn we allemaal aardig complex. Als we iemand als ‘complex’ beschouwen zijn we ook geneigd om te veel na te denken, en we zoeken naar complexe oplossingen. Hierdoor verliezen we de simpele dingen uit het oog, de dingen die er het meest toe doen. Het is tijd om de focus te verleggen van wat voor iedereen anders is, naar wat gemeenschappelijk en fundamenteel is aan de menselijke ervaring. 

Misverstand 5: Je moet een strategie beheersen om psychisch gezond en stressvrij te zijn.

Kun je je het laatste moment herinneren dat je gewoon gelukkig was? Je stressvrij voelde? Denk je dat je eerlijk kunt zeggen ‘Ik voel me vredig’ zonder dat je toevlucht hoeft te zoeken in ‘iets doen’ om die gemoedstoestand te voelen? Vaak zien we stressvrij of vredig als iets wat we bereiken als; we op vakantie zijn, of we koffie drinken, of buiten wandelen, of met pensioen zijn, of noem het maar op.

Sinds ik doorzien heb dat we het leven enkel kunnen ervaren met mind, bewustzijn, en denken, weet ik dat psychisch welzijn mijn basis is. Onze gedachten stromen in en uit maar we hoeven daar niet per se iets mee. Pas als we een gedachten tot waarheid maken, gebeurt er iets. We houden graag gedachten vast of we stoten ze liever weg, dan willen we iets liever niet voelen, of willen juist een fijn gevoel houden. Maar de weerstand of het krampachtig vasthouden kost eigenlijk zoveel meer energie dan gewoon mee gaan met de stroom van leven.

Rianne